Mikromobilite kavramı deyince ilk akla gelen Elektrikli Scooterlar dünyanın dört bir yanında şehir yaşamını toptan dönüştürmektedir. Artık her sokak köşesinde denk geldiğimiz ve otomobil gibi araçlara sürdürülebilir alternatif sürüş deneyimi sunan bu sıra dışı araçların toplum adına oldukça faydalı ve kullanışlı olduğu görüyoruz lakin bu devasa şirketler neden bu küçücük araçlarla bu denli ilgili? Gelin bu soruya cevap bulalım.
Mikromobilite endüstrisi elektrikli scooterlar ordusu ile şehirlerimizin dört bir yanında kendisini gösteriyor. Bu sistemler bundan tam olarak on altı yıl önce 2008 yılında Çin’in Hangzhou kentinde kendini gösterdi. Günümüzde ise benzer programlar artık dünyanın her bölgesinde görebilmek mümkün. Günden güne kendisini giderek geliştiren ekosistem için McKinsey, bundan sekiz sene sonrası için sektörün 300-500 milyar dolar değerine kavuşabileceğini öngörüyor.
Dünyanın dört bir tarafında otomobil firmaları yeni tip araçlarını tanıtırken, mikromobilite kentsel ortamlarda en sık kullanılan ulaşım aracı olmaya evrilmektedir. Doğal olarak bunun pek çok potansiyel getirisi var: mikromobilite sadece trafik sıkışıklığını ve hava kirliliğini azaltmayı amaçlamıyor, bunun yanı sıra sera gazı emisyonunu da en aza indirmeyi amaçlıyor. Bir elektrikli scooter ve elektrikli araba ile yapılan bir kilometrelik yolculukla ilişkili CO2 emisyonları incelendiğinde, elektrikli bir araba ile yapılan bir yolculukla ilişkili elimize farklı veriler gelmektedir. Çok uzak mesafeler hesaba katıldığında elektrikli scooter her ne kadar bir otomobile karşın mağlup olsa da şehir içi dolaşımda hem çevre hem cebimiz için daha faydalı bir portre çizmektedir.
Donanım ve Güvenlik Unsurları
Motorlu mikro mobilite sektöründeki donanım yenilikleri, büyük ölçüde güvenlik odaklı özelliklere yönelmektedir. Birleşik Krallık merkezli Beryl, bisikletler, elektrikli bisikletler ve elektrikli scooter’lar için paylaşım sistemi işleten bir şirket olarak, araçlarına hassas coğrafi hız kontrolü gibi sofistike özellikleri entegre etmiştir. Özellikle yaz aylarında yoğun olan bölgelerde, örneğin Bournemouth sahilinde veya kışın Noel pazarlarında, Beryl elektrikli scooter’larını belirli saatlerde kapatma stratejisini benimsemektedir. Ayrıca, uygunsuz kullanım durumlarını tespit etmek için gelişmiş sensörleri araçlarına dahil etmek için çalışmaktadır. Motorlu mikro mobiliteyi Birleşik Krallık’ta daha güvenli hale getirmek için atılması gereken en önemli adımlardan biri, şehir içi yollarda ayrılmış şeritlerin oluşturulmasıdır ve bu konuda güçlü bir fikir birliği bulunmaktadır. Mikro mobiliteyi teşvik edecek diğer önlemler arasında ise okullarda e-scooter’ların güvenli kullanımının öğretilmesi ve toplu taşıma merkezlerinin yakınında özel park alanlarının sağlanması öne çıkmaktadır. Bulgaristan’ın başkenti Sofya, motorlu mikro mobilite araçları için 200’den fazla ücretsiz park yeri sağlayarak, çok modlu ulaşım entegrasyonunda liderlik yapmaktadır. Bu önlemler ve ayrılmış şeritler, okullarda eğitim ve özel park alanları gibi uygulamalar, geleneksel bisiklet kullanımını teşvik etmek için bilinen stratejilerle benzerlik göstermektedir. E-scooter pilot projelerine ilişkin raporlar, kullanıcıların bisikletçilerle benzer tercihlere sahip olduğunu ortaya koymaktadır. Asıl yenilik ise bu önlemlerin tamamen farklı coğrafyalarda ve şartlarda uygulanması ve mikro mobilite sektörüne özgü çözümler geliştirilmesinde gerçekleşmektedir.
Kentsel Mobilitenin Geleceği Olarak MaaS
Eğer otomobil sahipliği azalıyorsa, onun yerini alacak bir şeyin ortaya çıkması gerekiyor. Hizmet Olarak Mobilite (MaaS), özel araç sahibi olmaya daha sürdürülebilir ve esnek bir alternatif olarak lanse ediliyor: müşterilerin çok modlu ulaşım için planlama, rezervasyon ve ödeme yapmalarına olanak tanıyan entegre bir hizmet. Yolculuklar toplu taşıma, araç paylaşımı (eski moda taksilerden otonom araçlara kadar) ve mikromobilitenin herhangi bir kombinasyonundan oluşabilir.
Örneğin şu anda Helsinki ve Turku’da faaliyet gösteren MaaS Global, müşterilerin tek bir uygulama (Whim) aracılığıyla tren, otobüs, taksi, kiralık araba ve mikro mobilite yolculuklarını yönetmelerine olanak tanıyor. Ayrıca sabit bir fiyat karşılığında şehir içindeki tüm ulaşım ihtiyaçlarını kapsayan bir abonelik de sunuyor. Benzer MaaS sistemleri Los Angeles, Las Vegas, Singapur, Barselona, Hanover, Viyana, Paris, Eindhoven ve diğer şehirlerde test ediliyor.
MaaS pastasından pay almak için sürekli bir yarış var; mikro mobilite operatörleri, ilk ve son kilometre hizmetleri sağlamak için ulaşım sektöründeki – ve ötesindeki – diğer şirketler tarafından satın alınıyor. Lyft, bisiklet paylaşım sağlayıcısı Motivate’i satın aldı ve 2018’de kendi e-scooter filosunu kurdu. Lyft’in rakibi Uber 2018’de Jump Bikes’ı satın aldı, ancak daha sonra Uber ile yapılan bir yatırım anlaşmasının parçası olarak Lime’a devredildi. Geleneksel otomobil üreticileri Daimler, BMW ve Ford mikro mobilite pazarına girenler arasında yer alırken, petrol devleri Shell ve BP de bu pazarı ilgiyle inceliyor. Bir taksi rezervasyon uygulaması olarak başlayan Grab, şimdi kendisini “Güneydoğu Asya’nın lider süper uygulaması” olarak adlandırıyor. Hizmetleri arasında mobilite, teslimatlar ve bankacılık yer alıyor. Endonezya merkezli firma Gojek, başlangıçta sadece motosiklet taksileri (“ojeks”) için rezervasyon hizmeti sunarak yola çıktı. Ancak şu anda, kullanıcılarına ilaç teslimatı, elektrik faturası ödeme ve hatta masaj rezervasyonu gibi çeşitli imkanlar sağlayarak hizmet yelpazesini genişletmiştir. Çinli DiDi şirketi taksi rezervasyonundan yemek dağıtımına ve finansal hizmetlere kadar genişledi. Diğer mikro mobilite uygulamaları mevcut büyük şirketlerin bünyesine katılıyor. DiDi’nin Çin’deki ana rakibi Hellobike’ın %36’sı dijital imparatorluk Alibaba’nın bir yan kuruluşu olan Ant Group’a ait. Önümüzdeki yıllarda, mikro mobilite pazarında büyük olasılıkla bir konsolidasyon yaşanacak ve birkaç büyük oyuncu önde gelen MaaS operatörleri olarak ortaya çıkacaktır. Ancak, mikro mobilite hizmetlerinin gerçek değeri araçların kendisinde olmayabilir. Önümüzdeki yıllarda, mikro mobilite pazarında büyük olasılıkla bir konsolidasyon yaşanacak ve birkaç büyük oyuncu önde gelen MaaS operatörleri olarak ortaya çıkacaktır.
Veri Hazinesi Olarak MaaS!
Mikromobilite hizmetlerinin işletilmesi, bir şirket için geniş bir davranışsal veri havuzuna erişim sağlayarak önemli bir avantaj sunmaktadır. Bu hizmetlerin daha büyük operasyonlara entegre edilmesiyle birlikte, elde edilen veriler, algoritmaları besleyerek ve kullanıcı davranışını tahmin ederek daha akıllı ve etkili hale gelmeyi öğrenebilir. Örneğin, önde gelen bisiklet paylaşım operatörlerinden biri olan Mobike, iş modelini konum tabanlı hizmetler sunan bir web şirketi olan Meituan-Dianping’in ‘konum tabanlı hizmetler’ bölümüne entegre etmiştir. Bu stratejik bir satın alma olarak değerlendirilmiş ve Meituan’a kullanıcı davranışları hakkında değerli veri sağlama avantajı kazandırmıştır. Bu veri odaklı stratejilerin, özellikle veri hakları konusunda daha az “kurumsal engellerle dolu” yargı bölgelerinde daha hızlı uygulandığı gözlemlenmiştir. Mikromobilite iş modeli, temelde tüketici davranışları hakkında daha fazla bilgi edinmeyi, anlamayı ve tahmin etmeyi amaçlamaktadır. Bu bilgi, reklam amaçlı kullanılabileceği gibi, iş modelinin geliştirilmesi ve kullanıcı deneyimini iyileştirmek için de kullanılabilmektedir. Bazı şirketlerin, ulaşımın ötesinde günlük yaşamın bir parçası olarak insan davranışlarını anlamak ve bu verileri değerlendirmek istediği belirtilmektedir. Bu durum, mikromobilite operatörlerinin aslında birer veri oluşturma aracı olduğu gerçeğiyle çelişmektedir. Bu şirketler, topladıkları verileri satarak elde edebilecekleri değerin, hizmetin kendisinden elde edebilecekleri kazançtan daha yüksek olduğunu anlamış görünmektedir. Bu noktada, verinin bir meta olduğu dünya düzeninde, mikromobilite operatörlerinin aslında birer veri şirketi olduğu düşüncesi ön plana çıkmaktadır. Bu veri yoğunluğu, şirketlere sadece hizmet sunmanın ötesinde, veri ekonomisine de katkıda bulunma fırsatı tanımaktadır.
